Może się wydawać, że wszyscy uczestnicy ruchu drogowego posiadają te same prawa i obowiązki. Okazuje się jednak, że nie tak do końca. Istnieje bowiem specjalna grupa samochodów uprzywilejowanych, które – jak nazwa wskazuje – posiadają w określonych sytuacjach pewne przywileje.
Zacznijmy od tego, czym są pojazdy uprzywilejowane. Jest to taki pojazd, który wysyła sygnały świetlne i dźwiękowe (jednocześnie). Sygnały świetlne są barwy niebieskiej i mają charakter błyskowy, z kolei dźwięki charakteryzują się zmiennym tonem. Ponadto pojazd uprzywilejowany w momencie korzystanie z sygnałów świetlnych i dźwiękowych ma obowiązek posiadania włączonych świateł mijania lub drogowych.
Do grupy pojazdów uprzywilejowanych zaliczają się takie, których celem jest ratowanie albo ludzkiego zdrowia, albo mienia. To także służby, które zajmują się zapewnianiem bezpieczeństwa oraz usuwaniem skutków katastrof. W związku z tym wymienić tu można: pojazdy należące do policji, straży pożarnej (zawodowej i ochotniczej), pogotowia ratunkowego, a także straży gminnej, Straży Granicznej, Służby Celnej, ABW, AW, BOR, CBA, Inspekcji Transportu Drogowego, Służby Więziennej, Żandarmerii Wojskowej i tym podobnych służb. Z pojazdów uprzywilejowanych korzysta także ratownictwo górskie, Służby Parku Narodowego, ratownictwo wodne oraz inne pojazdy, które otrzymają od ministra odpowiednie zezwolenie.
A jakie przywileje na drodze posiadają pojazdy uprzywilejowane?
Kierowca, który prowadzi taki pojazd w momencie wysyłania sygnałów świetlnych i dźwiękowych nie musi stosować się do obowiązujących przepisów ruchu drogowego. Zachowując bezpieczeństwo, ma on prawo nie zwracać uwagi ani na sygnalizację świetlną, ani na znaki poziome oraz pionowe. Co więcej, to inni uczestnicy ruchu drogowego mają obowiązek udzielać takim pojazdom pierwszeństwo, jednocześnie nie mogą się pod nie „podpinać”, by szybciej i sprawniej pokonać swoją trasę. Nie można utrudniać przejazdu takim pojazdom (do 500 zł mandatu i 5 punktów karnych), ani ich wyprzedzać (do 300 zł mandatu i 3 punktów karnych).
Kierowcą pojazdu uprzywilejowanego musi być osoba, która skończyła 21 lat i posiada odpowiednią kategorię prawa jazdy, ukończony kurs na kierowcę pojazdu uprzywilejowanego (zezwolenie), a także orzeczenie lekarskie i psychologiczne o braku przeciwwskazań do wykonywania tej czynności.
Kursy dla osoby chcącej zostać kierowcą pojazdów uprzywilejowanych odbywają się w Ośrodkach Doskonalenia Techniki Jazdy stopnia wyższego. Składają się one z części teoretycznej i praktycznej, a kończą egzaminem państwowym.
Wszystkie zasady funkcjonowania pojazdów uprzywilejowanych są uregulowane przez Ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r.- Prawo o ruchu drogowym (tekst jednolity Dz. U. z 2012 poz. 1137 z późn. zm.) oraz ustawa z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami.